قرص DPD ( قرص دی پی دی )
مقدمه
در دنیای امروز که مسئله‌ی سلامت عمومی و کیفیت منابع آب بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است، ابزارها و روش‌های گوناگونی برای سنجش کیفیت آب توسعه یافته‌اند. یکی از مهم‌ترین این ابزارها، قرص DPD است که به‌عنوان یکی از دقیق‌ترین و رایج‌ترین معرف‌های شیمیایی برای اندازه‌گیری کلر و برخی ترکیبات اکسیدکننده در آب شناخته می‌شود. این قرص کوچک اما کاربردی، نقش بزرگی در کنترل سلامت آب استخرها، آب آشامیدنی و حتی فرآیندهای صنعتی ایفا می‌کند.
درواقع اگر بخواهیم یک ابزار ساده، سریع و قابل‌اعتماد برای بررسی سطح کلر موجود در آب معرفی کنیم، بی‌تردید قرص DPD در صدر انتخاب‌ها قرار می‌گیرد. دلیل این موضوع آن است که کلر به‌عنوان یک ضدعفونی‌کننده پرکاربرد در آب، باید همواره در سطحی متعادل نگه داشته شود؛ سطحی که هم خاصیت میکروب‌کشی داشته باشد و هم از ایجاد عوارضی مانند بوی نامطبوع، تحریک چشم یا حتی خطرات جدی برای سلامتی جلوگیری کند.
چرا قرص DPD اهمیت دارد؟
در نگاه اول شاید تصور شود که آزمایش‌های تخصصی و دستگاه‌های پیشرفته شیمیایی تنها روش دقیق برای سنجش کیفیت آب هستند، اما واقعیت این است که چنین روش‌هایی برای استفاده روزمره، هزینه‌بر و وقت‌گیر هستند. در مقابل، قرص DPD یک راه‌حل ساده، ارزان و سریع ارائه می‌دهد. تنها کافی است قرص را در نمونه آب قرار دهید تا رنگ آن تغییر کند. سپس با مقایسه‌ی این رنگ با استاندارد رنگی یا خواندن آن توسط دستگاه فتومتر، می‌توان به راحتی میزان کلر آزاد، کلر ترکیبی یا کل کلر موجود در آب را مشخص کرد.
این فرایند، نه تنها برای مدیران استخرها و تصفیه‌خانه‌ها بلکه برای صنایع غذایی، دارویی و حتی خانوارهایی که از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی استفاده می‌کنند، اهمیت بالایی دارد.ماهیت شیمیایی قرص DPD
DPD در حقیقت مخفف ترکیب شیمیایی N,N-Diethyl-p-Phenylenediamine است. این ترکیب یک ماده‌ی آلی است که وقتی در حضور کلر یا برخی اکسیدکننده‌ها قرار می‌گیرد، دچار واکنش اکسیداسیون شده و رنگی متمایل به قرمز یا صورتی تولید می‌کند. شدت این تغییر رنگ، ارتباط مستقیم با غلظت کلر موجود در نمونه آب دارد.
این واکنش ساده اما بسیار قابل‌اعتماد، باعث شده تا DPD در قالب قرص، پودر یا محلول به‌طور گسترده در آزمایش‌های کنترل کیفیت آب به کار گرفته شود. با این حال، قرص DPD رایج‌ترین شکل مصرف آن است، زیرا علاوه بر سهولت استفاده، دقت بالاتری نسبت به فرم‌های دیگر دارد و احتمال خطای انسانی را کاهش می‌دهد.
کاربردهای اولیه و گستردگی مصرف
کاربرد اصلی قرص DPD، سنجش میزان کلر آزاد (Free Chlorine) و کلر کل (Total Chlorine) در آب است. با توجه به اینکه کلر یکی از پرمصرف‌ترین مواد ضدعفونی‌کننده در جهان به شمار می‌رود، استفاده از DPD نیز به‌طور مستقیم در تمامی مکان‌هایی که نیاز به کنترل کلر وجود دارد، الزامی شده است.
به عنوان مثال:
-
استخرهای شنا: برای پیشگیری از رشد جلبک‌ها، باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا.
-
آب آشامیدنی شهری: برای اطمینان از سلامت آب لوله‌کشی.
-
صنایع غذایی و دارویی: برای جلوگیری از آلودگی میکروبی در خطوط تولید.
-
صنایع پتروشیمی و کاغذسازی: که در فرآیندهای خود از آب کلردار استفاده می‌کنند.
مزیت اصلی قرص DPD نسبت به سایر روش‌ها
یکی از بزرگ‌ترین نقاط قوت قرص DPD این است که برای استفاده از آن نیازی به مهارت خاص یا تجهیزات پیچیده وجود ندارد. کافی است کاربر، یک نمونه کوچک از آب تهیه کرده، قرص را به آن اضافه کند و در مدت چند ثانیه تغییر رنگ را مشاهده نماید. همین ویژگی، باعث شده تا DPD به‌عنوان یک ابزار استاندارد جهانی در دستورالعمل‌های سازمان‌های بهداشتی و محیط‌زیستی وارد شود.
به‌طور خلاصه، قرص DPD را می‌توان حلقه‌ی اتصال بین علم شیمی پیشرفته و کاربرد روزمره دانست. ابزاری که با وجود سادگی، نقشی حیاتی در حفاظت از سلامت انسان‌ها و کیفیت محیط زیست ایفا می‌کند.
کدورت سنج
تعمیر رفرکتومتر آزمایشگاهی
مزایای استفاده از قرص DPD
۱. سادگی و سرعت: تنها در عرض چند ثانیه می‌توان نتایج را مشاهده کرد.
۲. دقت بالا: امکان تشخیص غلظت کلر در محدوده‌ی ۰٫۰۱ تا ۱۰ ppm.
۳. کاربرد جهانی: در تمامی استانداردهای بهداشتی و زیست‌محیطی مورد تأیید است.
۴. ماندگاری طولانی: در صورت نگهداری صحیح، تا چند سال کیفیت خود را حفظ می‌کند.
5. ایمنی نسبی: در مقایسه با معرف‌های شیمیایی مایع، حمل و مصرف آن آسان‌تر و ایمن‌تر است.
6. بسته‌بندی مناسب: معمولاً در بسته‌های آلومینیومی فشرده عرضه می‌شود که از رطوبت و نور محافظت می‌کند.
معایب و محدودیت‌ها
هرچند قرص DPD ابزاری فوق‌العاده است، اما خالی از محدودیت نیست:
-
حساسیت به رطوبت: اگر در محیط مرطوب نگهداری شود، ممکن است کیفیت خود را از دست بدهد.
-
فاسد شدن تدریجی: با گذشت زمان یا نگهداری نادرست، رنگ قرص به خاکستری یا بنفش تغییر می‌کند که نشانه فساد آن است.
-
تداخل برخی مواد شیمیایی: در نمونه‌های آبی که مقادیر بالایی از اکسیدکننده‌های دیگر (مثل پرمنگنات یا ازن) دارند، ممکن است نتایج کمی بالاتر از مقدار واقعی نشان داده شود.
-
هزینه نسبت به پودر یا محلول: هرچند دقت بالاتری دارد، اما نسبت به محلول‌های ساده DPD کمی گران‌تر است
اهمیت شناخت ماهیت شیمیایی برای کاربران
شاید برای بسیاری از کاربران عادی، دانستن فرمول شیمیایی یا واکنش‌های اکسیداسیون چندان مهم نباشد. اما در عمل، همین اطلاعات علمی است که نشان می‌دهد چرا DPD از میان ده‌ها معرف دیگر انتخاب شده است. این ماده با ترکیب خاص خود توانسته محدوده‌ای وسیع از غلظت کلر را پوشش دهد، پایداری مناسبی داشته باشد و درعین‌حال به‌سادگی برای مصرف‌کننده عادی قابل استفاده باشد.
قرص DPD در اصل بر پایه ترکیب آلی N,N-Diethyl-p-Phenylenediamine ساخته می‌شود. این ترکیب با فرمول مولکولی C₁₀H₁₆N₂ و جرم مولکولی حدود ۱۶۴.۱۳ g/mol شناخته می‌شود. ساختار آن شامل یک حلقه بنزن همراه با دو گروه دی‌اتیل‌آمین است که باعث ایجاد خاصیت واکنش‌پذیری ویژه در حضور عوامل اکسیدکننده می‌گردد.
DPD به دلیل داشتن پیوندهای ضعیف در حلقه معطر و گروه‌های آمینی، به‌سرعت تحت واکنش اکسیداسیون قرار می‌گیرد. این ویژگی دقیقاً همان چیزی است که آن را برای سنجش کلر آزاد یا سایر اکسیدکننده‌ها به ماده‌ای ایده‌آل تبدیل کرده است.
واکنش DPD با کلر چگونه است؟
زمانی که قرص DPD در نمونه آب حاوی کلر آزاد قرار می‌گیرد، کلر موجود باعث اکسید شدن ترکیب DPD می‌شود. نتیجه این اکسیداسیون، تشکیل یک ترکیب رنگی به رنگ صورتی یا قرمز روشن است. شدت این رنگ به‌طور مستقیم با غلظت کلر در آب ارتباط دارد.
-
اگر کلر آزاد کم باشد → رنگ کم‌رنگ و نزدیک به صورتی روشن است.
-
اگر کلر آزاد متوسط باشد → رنگ قرمز متمایل به پررنگ به دست می‌آید.
-
اگر کلر آزاد زیاد باشد → شدت رنگ قرمز افزایش یافته و حتی ممکن است به ارغوانی نزدیک شود.
این تغییر رنگ هم می‌تواند چشمی با کمک جدول رنگی مقایسه شود و هم توسط دستگاه فتومتر یا کلرسنج دیجیتال اندازه‌گیری گردد. روش دوم به دلیل حذف خطای دید انسان، دقت بالاتری دارد.
نقش انواع DPD در واکنش‌ها
یکی از ویژگی‌های جالب این ماده، قابلیت تولید انواع مختلف قرص DPD (۱ تا ۴) برای مقاصد گوناگون است:
-
DPD1 → اندازه‌گیری کلر آزاد
-
DPD2 → استفاده همزمان با DPD1 برای شناسایی کلر ترکیبی (مثل مونوکلروآمین‌ها)
-
DPD3 → افزودن به DPD1 برای اندازه‌گیری کل کلر
-
DPD4 → کاربرد برای سنجش کل کلر یا حتی ازن
این تقسیم‌بندی باعث شده تا قرص DPD یک ابزار چندمنظوره در آزمایشگاه‌های آب و فاضلاب، استخرها و صنایع باشد.
چرا رنگ قرص تغییر می‌کند؟
از منظر شیمی تجزیه، علت تغییر رنگ DPD مربوط به تشکیل یک رنگ‌سنج (Chromophore) جدید در ساختار مولکولی است. وقتی DPD در حالت احیا قرار دارد، بی‌رنگ یا کم‌رنگ است. اما به محض اکسید شدن توسط کلر یا اکسیدکننده‌ها، حلقه بنزن و گروه‌های جانبی آن وارد حالت برانگیخته شده و طیف جذب نور تغییر می‌کند. در نتیجه، رنگ محلول به سمت صورتی-قرمز تغییر می‌یابد.
این ویژگی دقیقاً همان اصل شیمیایی است که در طراحی اکثر روش‌های اسپکتروفتومتری برای سنجش کلر و ازن به کار می‌رود.
کاربردهای عملی قرص DPD و مقایسه با روش‌های دیگر
۱. کاربرد در استخرهای شنا
یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کاربردهای قرص DPD در استخرهای شنا است. کلر به‌عنوان اصلی‌ترین ضدعفونی‌کننده در استخرها استفاده می‌شود، زیرا می‌تواند طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها، ویروس‌ها و جلبک‌ها را از بین ببرد. اما همان‌طور که فواید زیادی دارد، در صورت افزایش بیش از حد مجاز می‌تواند مشکلات متعددی برای شناگران ایجاد کند؛ از جمله:
-
تحریک چشم و پوست
-
ایجاد بوی ناخوشایند کلر
-
افزایش احتمال بروز مشکلات تنفسی
اینجاست که قرص DPD وارد عمل می‌شود. مدیران استخر با استفاده روزانه یا حتی چندبار در روز از این قرص، می‌توانند سطح کلر آزاد و کلر کل موجود در آب استخر را بسنجند. اگر سطح کلر کمتر از حد مجاز باشد، احتمال رشد میکروارگانیسم‌ها وجود دارد؛ و اگر بالاتر از حد مجاز باشد، سلامتی شناگران در خطر خواهد بود. بنابراین کنترل مداوم کلر با قرص DPD یک الزام قانونی و بهداشتی در تمامی استخرها به شمار می‌رود.
۲. کاربرد در آب آشامیدنی
در شبکه‌های توزیع آب شهری نیز کلر به‌عنوان ضدعفونی‌کننده اصلی استفاده می‌شود. سازمان‌های بهداشتی توصیه می‌کنند که سطح کلر آزاد باقیمانده در آب لوله‌کشی حدود ۰٫۲ تا ۰٫۵ ppm باشد. این میزان برای از بین بردن میکروب‌ها کافی است اما عوارض جانبی ایجاد نمی‌کند.
مهندسان آب و فاضلاب با کمک قرص DPD، در ایستگاه‌های پمپاژ، تصفیه‌خانه‌ها و حتی نقاط مصرفی مختلف شهر، میزان کلر باقیمانده را کنترل می‌کنند. این موضوع اهمیت زیادی دارد، چرا که اگر میزان کلر خیلی پایین باشد، خطر آلودگی میکروبی بالا می‌رود و اگر خیلی بالا باشد، بو و طعم نامطبوع در آب ایجاد می‌شود.۱. کاربرد در استخرهای شنا
یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کاربردهای قرص DPD در استخرهای شنا است. کلر به‌عنوان اصلی‌ترین ضدعفونی‌کننده در استخرها استفاده می‌شود، زیرا می‌تواند طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها، ویروس‌ها و جلبک‌ها را از بین ببرد. اما همان‌طور که فواید زیادی دارد، در صورت افزایش بیش از حد مجاز می‌تواند مشکلات متعددی برای شناگران ایجاد کند؛ از جمله:
-
تحریک چشم و پوست
-
ایجاد بوی ناخوشایند کلر
-
افزایش احتمال بروز مشکلات تنفسی
اینجاست که قرص DPD وارد عمل می‌شود. مدیران استخر با استفاده روزانه یا حتی چندبار در روز از این قرص، می‌توانند سطح کلر آزاد و کلر کل موجود در آب استخر را بسنجند. اگر سطح کلر کمتر از حد مجاز باشد، احتمال رشد میکروارگانیسم‌ها وجود دارد؛ و اگر بالاتر از حد مجاز باشد، سلامتی شناگران در خطر خواهد بود. بنابراین کنترل مداوم کلر با قرص DPD یک الزام قانونی و بهداشتی در تمامی استخرها به شمار می‌رود.
۲. کاربرد در آب آشامیدنی
در شبکه‌های توزیع آب شهری نیز کلر به‌عنوان ضدعفونی‌کننده اصلی استفاده می‌شود. سازمان‌های بهداشتی توصیه می‌کنند که سطح کلر آزاد باقیمانده در آب لوله‌کشی حدود ۰٫۲ تا ۰٫۵ ppm باشد. این میزان برای از بین بردن میکروب‌ها کافی است اما عوارض جانبی ایجاد نمی‌کند.
مهندسان آب و فاضلاب با کمک قرص DPD، در ایستگاه‌های پمپاژ، تصفیه‌خانه‌ها و حتی نقاط مصرفی مختلف شهر، میزان کلر باقیمانده را کنترل می‌کنند. این موضوع اهمیت زیادی دارد، چرا که اگر میزان کلر خیلی پایین باشد، خطر آلودگی میکروبی بالا می‌رود و اگر خیلی بالا باشد، بو و طعم نامطبوع در آب ایجاد می‌شود.۳. کاربرد در صنایع غذایی و دارویی
صنایع غذایی و دارویی به‌شدت نسبت به آلودگی حساس هستند. وجود میکروارگانیسم‌ها در خطوط تولید می‌تواند نه تنها کیفیت محصول را پایین بیاورد بلکه خطرات جدی برای سلامت مصرف‌کنندگان ایجاد کند. به همین دلیل، در بسیاری از این صنایع از آب کلردار برای شست‌وشو، ضدعفونی یا فرآیندهای مختلف استفاده می‌شود.
با کمک قرص DPD، واحدهای کنترل کیفیت این صنایع می‌توانند در هر لحظه اطمینان حاصل کنند که مقدار کلر به میزان استاندارد است. به‌عنوان مثال، در کارخانه‌های لبنی، استفاده از آب با کلر کنترل‌شده برای شست‌وشوی تجهیزات خط تولید، یک شرط اجباری است.
۴. کاربرد در صنایع پتروشیمی، کاغذسازی و نساجی
در بسیاری از صنایع بزرگ، آب نه تنها برای آشامیدن بلکه به‌عنوان بخشی از فرآیند تولید به کار می‌رود. برای مثال:
-
در پتروشیمی‌ها، آب کلردار برای خنک‌سازی سیستم‌ها و جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها در برج‌های خنک‌کننده استفاده می‌شود.
-
در کارخانه‌های کاغذسازی، کلر و ترکیبات کلردار برای سفید کردن خمیر کاغذ کاربرد دارند.
-
در صنایع نساجی نیز برای برخی مراحل شست‌وشو یا رنگرزی از آب کلردار استفاده می‌شود.
در تمام این موارد، استفاده از قرص DPD برای کنترل دقیق میزان کلر اهمیت دارد. زیرا تغییرات جزئی در غلظت کلر می‌تواند هم بر کیفیت محصول نهایی و هم بر هزینه‌های تولید تأثیر بگذارد.
۵. کاربرد در مصارف خانگی
هرچند کمتر شناخته شده، اما امروزه برخی از کاربران خانگی نیز از قرص DPD استفاده می‌کنند؛ به‌ویژه افرادی که از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی یا مخازن ذخیره آب استفاده می‌کنند. این افراد می‌توانند با یک تست ساده، مطمئن شوند که آب آشامیدنی‌شان حاوی کلر در سطح استاندارد است.
۶. مقایسه قرص DPD با سایر روش‌های سنجش کلر
برای سنجش کلر در آب، روش‌های مختلفی وجود دارد که هرکدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند:
-
نوارهای تست کلر:
-
مزایا: سریع، ارزان، قابل‌حمل
-
معایب: دقت پایین، محدود بودن به محدوده‌های تقریبی
-
-
محلول‌های شیمیایی (مانند یدومتری یا محلول DPD):
-
مزایا: ارزان‌تر از قرص
-
معایب: احتمال خطای انسانی بالا در حجم‌سنجی و اندازه‌گیری، ماندگاری کمتر
-
-
دستگاه‌های دیجیتال سنجش کلر (فتومتر یا اسپکتروفتومتر):
-
مزایا: دقت بسیار بالا، مناسب برای آزمایشگاه‌ها
-
معایب: هزینه خرید و نگهداری زیاد، نیاز به برق یا باتری
-
-
قرص DPD:
-
مزایا: تعادل کامل بین دقت، سهولت و قیمت؛ قابل‌استفاده برای تست‌های میدانی و روزمره
-
معایب: حساس به رطوبت و نیاز به نگهداری صحیح
-
درواقع، قرص DPD را می‌توان گزینه‌ای میانه بین دقت آزمایشگاهی و سادگی روش‌های سریع دانست. به همین دلیل، در اکثر دستورالعمل‌های رسمی، استفاده از این قرص به‌عنوان روش استاندارد معرفی شده است.
۷. مزایای اقتصادی
از جنبه اقتصادی نیز استفاده از قرص DPD بسیار به‌صرفه است. بسته‌های ۲۵۰ یا ۵۰۰ عددی این قرص‌ها می‌توانند برای مدت طولانی نیاز یک استخر یا کارخانه را تأمین کنند. در مقایسه با هزینه‌های بالای خرید دستگاه‌های دیجیتال یا ریسک ناشی از نوارهای تست کم‌دقت، قرص DPD بهترین راه‌حل برای مصرف‌کنندگان متوسط محسوب می‌شود.
09122436094-02188826626
انواع قرص DPD و کاربردهای هر نوع
قرص‌های DPD با وجود شباهت ظاهری، در واقع در چهار نوع اصلی (DPD1، DPD2، DPD3 و DPD4) تولید می‌شوند. هرکدام از این قرص‌ها برای هدف خاصی طراحی شده‌اند و شناخت تفاوت آن‌ها، برای انتخاب صحیح در آزمایش‌های کنترل کیفیت آب بسیار مهم است.
۱. قرص DPD شماره ۱ (DPD1)
این نوع پرکاربردترین عضو خانواده DPD است. وظیفه اصلی آن اندازه‌گیری کلر آزاد (Free Chlorine) در آب است.
-
کلر آزاد چیست؟
کلری است که به‌صورت فعال در آب وجود دارد و قابلیت ضدعفونی‌کنندگی دارد. به زبان ساده، این همان کلری است که هنوز با ترکیبات آلی یا معدنی واکنش نداده است. -
کاربرد DPD1:
-
کنترل کلر آزاد در آب استخرها
-
بررسی آب آشامیدنی و شبکه‌های توزیع
-
استفاده در صنایع غذایی برای کنترل کیفیت آب شست‌وشو
-
پایش آب دستگاه‌های تصفیه خانگی
-
-
ویژگی خاص:
قرص DPD1 تنها در عرض چند ثانیه، کلر آزاد موجود در آب را با تغییر رنگ به صورتی/قرمز نمایش می‌دهد.
۲. قرص DPD شماره ۲ (DPD2)
قرص DPD2 به تنهایی استفاده نمی‌شود. بلکه معمولاً همراه با قرص DPD1 مصرف می‌شود تا امکان شناسایی کلر ترکیبی (Combined Chlorine) فراهم گردد.
-
کلر ترکیبی چیست؟
وقتی کلر آزاد با آمونیاک یا مواد آلی واکنش می‌دهد، ترکیباتی مانند کلرامین‌ها تشکیل می‌شوند. این ترکیبات خاصیت ضدعفونی‌کنندگی ضعیف‌تری دارند و در عین حال می‌توانند بوی نامطبوع یا تحریک چشم و پوست ایجاد کنند. -
نحوه استفاده:
ابتدا با قرص DPD1 مقدار کلر آزاد اندازه‌گیری می‌شود. سپس با افزودن قرص DPD2، کلر ترکیبی نیز وارد واکنش شده و تغییر رنگ شدت بیشتری پیدا می‌کند. اختلاف بین دو نتیجه، میزان کلر ترکیبی را نشان می‌دهد. -
کاربردها:
-
نظارت دقیق بر استخرهای عمومی (چون کلر ترکیبی باعث بوی زننده استخر می‌شود)
-
پایش سیستم‌های آبرسانی که احتمال حضور آمونیاک در آب وجود دارد
-
صنایع غذایی برای جلوگیری از آلودگی ثانویه ناشی از کلرامین‌ها
-
۳. قرص DPD شماره ۳ (DPD3)
قرص DPD3 برای اندازه‌گیری کل کلر (Total Chlorine) استفاده می‌شود.
-
کل کلر چیست؟
مجموع کلر آزاد و کلر ترکیبی. -
نحوه استفاده:
-
ابتدا با قرص DPD1، کلر آزاد اندازه‌گیری می‌شود.
-
سپس با اضافه کردن قرص DPD3 به همان نمونه، مقدار کل کلر مشخص می‌شود.
-
اختلاف میان کل کلر و کلر آزاد، برابر با کلر ترکیبی است.
-
-
کاربردها:
-
سیستم‌های تصفیه آب شهری که لازم است کل کلر همواره در محدوده استاندارد باشد.
-
صنایع حساس مانند داروسازی و تولید نوشیدنی‌ها.
-
کنترل دقیق کیفیت آب استخرهای حرفه‌ای و مسابقاتی.
-
-
ویژگی خاص:
این روش امکان یک تست جامع و دقیق از تمام اشکال کلر موجود در آب را فراهم می‌کند.
۴. قرص DPD شماره ۴ (DPD4)
کمتر شناخته شده اما بسیار مهم، DPD4 است. این قرص برای سنجش کل کلر و در برخی موارد برای شناسایی سایر اکسیدکننده‌ها مثل ازن (Ozone) نیز کاربرد دارد.
-
چرا اهمیت دارد؟
در بسیاری از کشورها، به‌ویژه در تصفیه‌خانه‌های مدرن، علاوه بر کلر از ازن نیز به‌عنوان ماده ضدعفونی‌کننده استفاده می‌شود. ازن قدرت میکروب‌کشی بیشتری دارد اما ماندگاری کمتری نسبت به کلر دارد. با استفاده از DPD4 می‌توان حضور و غلظت تقریبی ازن را نیز بررسی کرد. -
کاربردها:
-
سیستم‌های تصفیه آب پیشرفته که از ازن به جای کلر یا در کنار آن استفاده می‌کنند.
-
صنایع غذایی که از ازن برای شست‌وشوی میوه و سبزیجات استفاده می‌کنند.
-
آزمایشگاه‌های تحقیقاتی در حوزه محیط زیست.
-
۵. تفاوت کلیدی بین انواع قرص‌های DPD
برای جمع‌بندی، می‌توان تفاوت‌ها را این‌گونه خلاصه کرد:
| نوع قرص | پارامتر قابل اندازه‌گیری | کاربرد اصلی |
|---|---|---|
| DPD1 | کلر آزاد | استخر، آب آشامیدنی، صنایع غذایی |
| DPD2 | کلر ترکیبی (با کمک DPD1) | استخرهای عمومی، صنایع غذایی |
| DPD3 | کل کلر (کلر آزاد + ترکیبی) | تصفیه‌خانه‌های شهری، داروسازی |
| DPD4 | کل کلر و ازن | سیستم‌های پیشرفته تصفیه آب، صنایع خاص |
۶. نکات کلیدی در انتخاب نوع قرص مناسب
-
اگر هدف فقط سنجش کلر آزاد باشد → DPD1 کافی است.
-
اگر علاوه بر کلر آزاد، نیاز به شناسایی کلر ترکیبی هم باشد → ترکیب DPD1 و DPD2 لازم است.
-
اگر باید کل کلر آب اندازه‌گیری شود (مانند شبکه‌های شهری) → از ترکیب DPD1 و DPD3 استفاده می‌شود.
-
برای سیستم‌هایی که علاوه بر کلر، از ازن هم استفاده می‌کنند → DPD4 بهترین گزینه است.
۷. چرا شناخت نوع مناسب اهمیت دارد؟
اگر هدف فقط سنجش کلر آزاد باشد → DPD1 کافی است.
اگر علاوه بر کلر آزاد، نیاز به شناسایی کلر ترکیبی هم باشد → ترکیب DPD1 و DPD2 لازم است.
اگر باید کل کلر آب اندازه‌گیری شود (مانند شبکه‌های شهری) → از ترکیب DPD1 و DPD3 استفاده می‌شود.
برای سیستم‌هایی که علاوه بر کلر، از ازن هم استفاده می‌کنند → DPD4 بهترین گزینه است.
انتخاب اشتباه نوع قرص DPD می‌تواند نتایج تست را بی‌اعتبار کند. برای مثال، اگر در یک تصفیه‌خانه تنها از DPD1 استفاده شود، نتیجه به‌طور کامل نشان‌دهنده وضعیت کلر نخواهد بود و ممکن است میزان کلر ترکیبی (که اثرات منفی زیادی دارد) نادیده گرفته شود. در مقابل، استفاده بیش‌ازحد از انواع غیرضروری نیز هزینه‌ها را بالا می‌برد. بنابراین انتخاب دقیق نوع قرص، علاوه بر صرفه‌جویی اقتصادی، اعتبار و صحت نتایج آزمایش را تضمین می‌کند.
روش تست و اندازه‌گیری با قرص DPD
۱. روش کلی سنجش کلر با DPD
مبنای کار قرص DPD یک واکنش شیمیایی ساده است:
زمانی که قرص در آب حل می‌شود، در حضور کلر (یا سایر اکسیدکننده‌ها) به ترکیبات رنگی تبدیل می‌شود. شدت این رنگ، متناسب با غلظت کلر موجود در آب است. این تغییر رنگ یا به‌صورت چشمی (مقایسه با چارت رنگی) یا به‌وسیله دستگاه فتومتر قابل‌سنجش است.
۲. وسایل موردنیاز برای تست
-
قرص DPD (نوع موردنیاز بسته به هدف آزمایش: ۱، ۲، ۳ یا ۴)
-
ویال یا لوله آزمایش شفاف (معمولاً ۱۰ میلی‌لیتر یا ۲۰ میلی‌لیتر حجم دارد)
-
همزن یا قاشقک کوچک (در صورت نیاز)
-
در روش پیشرفته: دستگاه فتومتر یا اسپکتروفتومتر
۳. مراحل انجام تست به روش چشمی
این روش بیشتر در استخرها و مصارف خانگی استفاده می‌شود:
-
برداشتن نمونه آب
لوله آزمایش یا ویال را با مقدار مشخصی (معمولاً ۱۰ میلی‌لیتر) از آب موردنظر پر کنید. توجه داشته باشید که ویال باید تمیز و شفاف باشد تا رنگ به‌خوبی دیده شود. -
افزودن قرص DPD
-
یک قرص DPD1 را در ویال بیندازید.
-
قرص به‌سرعت شروع به حل شدن می‌کند. در برخی موارد نیاز است با همزن پلاستیکی به آرامی آن را مخلوط کنید.
-
-
مشاهده تغییر رنگ
-
اگر کلر آزاد در آب وجود داشته باشد، رنگ نمونه به صورتی یا قرمز متمایل خواهد شد.
-
شدت رنگ بسته به مقدار کلر متفاوت است.
-
-
مقایسه با چارت رنگی
در کیت‌های تست همراه با قرص DPD، یک چارت رنگی ارائه می‌شود. نمونه رنگ ایجادشده را با این چارت مقایسه کنید تا مقدار کلر آزاد (به ppm) به‌دست آید. -
تعیین کلر کل (در صورت نیاز)
-
ابتدا کلر آزاد را با DPD1 تعیین کنید.
-
سپس با افزودن قرص DPD3 به همان نمونه، کل کلر را بسنجید.
-
اختلاف بین دو نتیجه، میزان کلر ترکیبی را نشان می‌دهد.
-
۴. مراحل تست با دستگاه فتومتر
این روش بیشتر در آزمایشگاه‌ها و مراکز تخصصی به‌کار می‌رود:
-
پر کردن کووت دستگاه
دستگاه فتومتر دارای کووت (ظرف شیشه‌ای مخصوص) است. مقدار مشخصی آب (۱۰ میلی‌لیتر) داخل آن ریخته می‌شود. -
افزودن قرص DPD
مشابه روش قبلی، قرص DPD در کووت حل می‌شود و رنگ ایجاد می‌کند. -
قرار دادن در دستگاه
کووت در محفظه دستگاه قرار داده می‌شود. -
خواندن نتیجه
دستگاه با اندازه‌گیری شدت جذب نور در طول موج مشخص، مقدار دقیق کلر (با دقت تا دو رقم اعشار) را نمایش می‌دهد.
این روش بسیار دقیق‌تر از روش چشمی است و خطای انسانی در تشخیص رنگ را به صفر می‌رساند.
09122436094—-09352436094————-88826626
۵. محدوده‌های استاندارد کلر
برای تفسیر نتایج تست با قرص DPD، دانستن استانداردها ضروری است:
-
آب آشامیدنی:
-
کلر آزاد باقیمانده: ۰٫۲ تا ۰٫۵ ppm
-
کل کلر نباید از ۱ ppm بیشتر شود.
-
-
استخرهای شنا:
-
کلر آزاد: ۱ تا ۳ ppm (استاندارد جهانی)
-
کلر ترکیبی: کمتر از ۰٫۵ ppm
-
-
صنایع غذایی:
-
بسته به فرآیند، معمولاً کلر آزاد بین ۰٫۵ تا ۲ ppm توصیه می‌شود.
-
-
برج‌های خنک‌کننده و صنایع سنگین:
-
محدوده‌ها متفاوت‌اند اما غالباً بین ۰٫۵ تا ۵ ppm قرار دارند.
-
۶. نکات دقت در آزمایش با قرص DPD
-
زمان واکنش: باید ظرف مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه بعد از حل شدن قرص نتیجه قرائت شود. تأخیر طولانی می‌تواند به کاهش دقت بیانجامد.
-
تمیزی ظروف: ویال یا کووت باید کاملاً شفاف و بدون خط و خش باشد، چون کدورت ظرف بر مشاهده رنگ اثر می‌گذارد.
-
نور محیط: تست چشمی بهتر است در محیطی با نور طبیعی یا نور سفید استاندارد انجام شود.
-
شرایط نگهداری قرص: قرص‌ها باید در ظرف دربسته، به دور از رطوبت و نور مستقیم نگهداری شوند. رطوبت می‌تواند باعث از بین رفتن خاصیت واکنشی قرص شود.
-
غلظت‌های خیلی بالا: اگر کلر موجود در آب خیلی زیاد باشد (مثلاً بیش از ۵ ppm)، رنگ قرمز بسیار تیره خواهد شد و خواندن مقدار دقیق دشوار می‌شود. در این شرایط توصیه می‌شود نمونه آب را رقیق کرده و دوباره تست انجام شود.
۷. مزایا و معایب روش‌های تست با DPD
| روش تست | مزایا | معایب |
|---|---|---|
| چشمی (کیت دستی) | ارزان، سریع، بدون نیاز به تجهیزات پیشرفته | دقت کمتر، وابسته به قضاوت چشم |
| فتومتریک (دستگاه) | بسیار دقیق، نتایج عددی و قابل‌ثبت | هزینه بالا، نیاز به کالیبراسیون |
تماس : 09122436094—09352436094—88826626
برندهای معتبر قرص DPD و راهنمای خرید
۱. برندهای بین‌المللی معتبر
Lovibond (لوویباند) – آلمان
-
یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین تولیدکنندگان مواد شیمیایی آزمایشگاهی و تجهیزات سنجش کیفیت آب.
-
قرص‌های DPD لاویباند به‌صورت فویل‌بسته (Alu Foil) تولید می‌شوند که مانع نفوذ رطوبت و کاهش کیفیت می‌شود.
-
انواع DPD1، DPD2، DPD3 و DPD4 را در بسته‌های ۵۰۰ عددی عرضه می‌کند.
-
دقت بالا و تطابق کامل با استانداردهای DIN EN ISO 7393.
Palintest (پالینتست) – انگلستان
-
یک برند تخصصی در حوزه کیت‌های سنجش آب و محیط‌زیست.
-
قرص‌های DPD پالینتست نیز در بسته‌بندی‌های ضد‌نور و ضد‌رطوبت عرضه می‌شوند.
-
به‌دلیل همکاری با تولیدکنندگان دستگاه‌های فتومتر، این قرص‌ها کاملاً با تجهیزات آزمایشگاهی سازگار هستند.
-
مناسب برای آزمایشگاه‌ها و مراکز تصفیه آب صنعتی.
Merck (مرک) – آلمان
-
یکی از غول‌های شیمیایی جهان که محصولات باکیفیت در حوزه آزمایشگاهی ارائه می‌دهد.
-
قرص‌های DPD این برند بیشتر در بازار تخصصی آزمایشگاهی و دانشگاهی دیده می‌شوند.
-
به‌دلیل قیمت بالاتر، معمولاً برای پروژه‌های تحقیقاتی یا مراکز معتبر استفاده می‌شوند.
Hanna Instruments (هانا – ایتالیا/آمریکا)
-
بیشتر به‌عنوان تولیدکننده تجهیزات سنجش شناخته می‌شود، اما قرص‌های DPD نیز عرضه می‌کند.
-
معمولاً همراه با کیت‌های سنجش هانا به فروش می‌رسند.
-
کیفیت خوب و سازگاری عالی با دستگاه‌های همین برند.
Lovibond (لوویباند) – آلمانیکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین تولیدکنندگان مواد شیمیایی آزمایشگاهی و تجهیزات سنجش کیفیت آب.
قرص‌های DPD لاویباند به‌صورت فویل‌بسته (Alu Foil) تولید می‌شوند که مانع نفوذ رطوبت و کاهش کیفیت می‌شود.
انواع DPD1، DPD2، DPD3 و DPD4 را در بسته‌های ۵۰۰ عددی عرضه می‌کند.
دقت بالا و تطابق کامل با استانداردهای DIN EN ISO 7393.
Palintest (پالینتست) – انگلستانیک برند تخصصی در حوزه کیت‌های سنجش آب و محیط‌زیست.
قرص‌های DPD پالینتست نیز در بسته‌بندی‌های ضد‌نور و ضد‌رطوبت عرضه می‌شوند.
به‌دلیل همکاری با تولیدکنندگان دستگاه‌های فتومتر، این قرص‌ها کاملاً با تجهیزات آزمایشگاهی سازگار هستند.
مناسب برای آزمایشگاه‌ها و مراکز تصفیه آب صنعتی.
Merck (مرک) – آلمانیکی از غول‌های شیمیایی جهان که محصولات باکیفیت در حوزه آزمایشگاهی ارائه می‌دهد.
قرص‌های DPD این برند بیشتر در بازار تخصصی آزمایشگاهی و دانشگاهی دیده می‌شوند.
به‌دلیل قیمت بالاتر، معمولاً برای پروژه‌های تحقیقاتی یا مراکز معتبر استفاده می‌شوند.
Hanna Instruments (هانا – ایتالیا/آمریکا)بیشتر به‌عنوان تولیدکننده تجهیزات سنجش شناخته می‌شود، اما قرص‌های DPD نیز عرضه می‌کند.
معمولاً همراه با کیت‌های سنجش هانا به فروش می‌رسند.
کیفیت خوب و سازگاری عالی با دستگاه‌های همین برند.
۲. برندهای موجود در بازار ایران
در ایران علاوه بر برندهای اصلی اروپایی، نمونه‌های متفرقه (معمولاً چینی یا هندی) نیز وجود دارند.
-
برندهای Lovibond و Palintest بیشترین اعتبار و محبوبیت را دارند.
-
برخی واردکنندگان با نام‌های تجاری متفرقه قرص‌های چینی عرضه می‌کنند. این محصولات معمولاً قیمت پایین‌تری دارند اما کیفیت آن‌ها همیشه ثابت نیست.
-
محصولات متفرقه هم در بازار موجودند، که کیفیت متوسطی دارند و بیشتر برای مصارف غیرحرفه‌ای (مثل استخرهای خانگی) استفاده می‌شوند.
۳. معیارهای انتخاب بهترین قرص DPD
برای خرید مطمئن باید چند نکته مهم را در نظر گرفت:
-
اصالت کالا
-
همیشه به بسته‌بندی توجه کنید. قرص‌های معتبر باید در فویل‌های آلومینیومی کاملاً پرس‌شده عرضه شوند.
-
نوشته‌های روی بسته باید واضح و دارای تاریخ تولید و انقضا باشند.
-
-
تاریخ انقضا
-
قرص‌های DPD معمولاً عمر مفیدی بین ۳ تا ۵ سال دارند.
-
قرص‌های تاریخ‌گذشته ممکن است واکنش درستی نشان ندهند و نتایج تست را مخدوش کنند.
-
-
نوع قرص
-
پیش از خرید، حتماً مشخص کنید به کدام نوع (DPD1، DPD2، DPD3 یا DPD4) نیاز دارید.
-
برخی فروشندگان فقط DPD1 را موجود دارند، در حالی که برای آزمایش‌های تخصصی نیاز به انواع دیگر نیز هست.
-
-
قیمت در برابر کیفیت
-
برندهای اروپایی (به‌ویژه Lovibond و Palintest) گران‌ترند اما دقت و پایداری بالاتری دارند.
-
اگر دقت آزمایش برای شما حیاتی است (مثل تصفیه‌خانه شهری یا صنایع غذایی)، صرف هزینه بیشتر منطقی است.
-
برای مصارف خانگی یا استخرهای کوچک، برندهای میان‌رده هم می‌توانند کافی باشند.
-
-
شرایط نگهداری
-
حتی بهترین قرص‌ها هم اگر در معرض رطوبت باشند، خاصیت خود را از دست می‌دهند.
-
پیشنهاد می‌شود بسته‌بندی را پس از هر بار استفاده، به‌خوبی ببندید و در محیط خشک نگه دارید.
-
۴. توصیه‌های کاربردی هنگام خرید
-
از فروشگاه‌های معتبر تجهیزات آزمایشگاهی یا واردکنندگان رسمی خرید کنید.
-
اگر قصد استفاده در آزمایشگاه دارید، حتماً برندهای معتبر اروپایی تهیه کنید.
-
برای استخرهای خانگی، بسته‌های کوچک (۲۵۰ عددی) مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند.
-
در صورت خرید برندهای ارزان‌تر (چینی یا هندی یا متفرقه )، حتماً پیش از مصرف گسترده، چند تست مقایسه‌ای با برند معتبر انجام دهید تا مطمئن شوید نتایج انحراف زیادی ندارند.
۵. جمع‌بندی بخش ششم
انتخاب برند مناسب قرص DPD به نیاز شما بستگی دارد:
-
برای آزمایش‌های دقیق و حیاتی: برندهای اروپایی مثل Lovibond و Palintest بهترین گزینه هستند.
-
برای مصارف نیمه‌حرفه‌ای: برندهای متفرقه کیفیت متوسطی دارند و قابل استفاده‌اند.
-
برای مصارف عمومی و استخرهای کوچک: می‌توان از نمونه‌های چینی استفاده کرد، هرچند توصیه می‌شود دقت آن‌ها قبل از مصرف گسترده بررسی شود.